Onze hersenen zijn het resultaat van een lange, lange evolutie. Ons brein bestaat uit 3 delen:
- Het reptielenbrein
- Het zoogdierenbrein
- Het mensenbrein.
Het eerste deel dat is ontstaan is het reptielenbrein. Het reptielenbrein is al 500 miljoen jaar oud. In ons reptielenbrein wordt de informatie die binnenkomt via de zintuigen verwerkt. Onze zintuigen zijn: ruiken, zien, horen, proeven en tast. De verwerking gaat volledig automatisch, onbewust en heel snel. Dit is het deel van onze hersenen dat instinctief is. Het is alleen gericht op overleven.
Het reptielenbrein vormt de basis voor de twee andere delen. Zo’n 200 miljoen jaar geleden ontstond er een nieuw hersendeel: het zoogdierenbrein. Het zoogdierenbrein wordt ook wel het emotionele brein genoemd. Eerst iets over emoties: emoties zijn niet hetzelfde als gevoelens. Emoties lijken wel op gevoelens, maar eigenlijk zijn emoties alleen maar lichamelijke reacties die ons van gevaar weg moeten leiden. Alle informatie die binnen is gekomen via het reptielenbrein wordt hier aan de hand van de lichamelijke reacties die ontstaan vertaald in: deze situatie is veilig of deze situatie is (heel) onveilig. Wordt de informatie door ons emotionele brein gezien als heel onveilig dan willen we vluchten, vechten of bevriezen.
Een voorbeeld is als je vergeten bent dat je de volgende dag een proefwerk hebt. Of vergeten bent een belangrijk document op tijd te versturen. Je hartslag gaat omhoog, je adem stokt in je keel, je spieren spannen zich aan, je maag trekt samen, je begint misschien wel te zweten en je voelt paniek opkomen. Je emotionele brein geeft aan dat je in gevaar bent! Rustig nadenken is (even) niet meer mogelijk. Afhankelijk van je persoonlijkheid zul je:
- Bevriezen (je doet niets, verstijft en het lukt niet om te bedenken wat handig zou zijn om te doen in deze situatie)
- Vluchten (je eerste gedachte is: ik meld me morgen ziek!)
- Vechten (je eerste gedachte is; ‘ze’ moeten maar begrijpen dat dit kan gebeuren en ‘ze’ moeten het voor mij oplossen!!)
Het jongste deel van onze hersenen is pas 100.000 jaar oud. Dat is de neocortex. In vergelijking met andere zoogdieren is dit hersendeel het meest ontwikkeld bij de mens. Daarom wordt het ook wel het mensenbrein genoemd. Door de ontwikkeling van dit hersendeel kunnen we met elkaar praten in taal. En met dit hersendeel kunnen we rationeel denken. Dat betekent dat we na kunnen denken over de informatie die via de zintuigen (reptielenbrein) en via de lichamelijke reacties (emotionele brein) binnenkomen. En dus niet per se in een vlucht, vecht of bevries reactie hoeven te schieten.
Helaas voor ons is dit derde deel van de hersenen het zwakste deel. Het reptielenbrein en het zoogdierenbrein zijn beide sterker en beïnvloeden ons gedrag daardoor vaak meer. Daarom zeggen we en doen we ook dingen waar we later spijt van hebben. We denken dan niet (goed) na, we gebruiken in die gevallen niet de mogelijkheden van het mensenbrein. In hoeverre het wel lukt om je mensenbrein de baas te laten zijn over je reptielenbrein en je zoogdierenbrein is afhankelijk van je persoonlijke ontwikkeling. Op dat laatste hebben we dus invloed. En daarom is het belangrijk om te begrijpen hoe onze hersenen werken.
Mirjam.